معرفی نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای
زلزله در سال‌های گذشته متاسفانه باعث ایجاد خسارات جانی و مالی بسیار زیادی برای مردم ایران شده است. این موضوع زمانی تلخ تر و نگران کننده تر می‌شود که نه تنها بافت روستایی و قدیمی خانه‌ها تخریب می‌شوند، بلکه حتی ساختمان‌های جدید نیز پس زلزله دچار تخریب و خسارات جدی می‌گردند. این موضوع در حالی است که ساختمان های جدید از نظر استحکام اجزا و بهسازی سازه ای و دیوارها به خوبی عمل می‌کنند، اما دیوارهای غیر سازه ای داخلی و خارجی این ساختمان‌ها به راحتی تحت تاثیر قرار گرفته و تخریب می‌شوند. از این جهت باید تدابیری نیز برای مقاومت بیشتر دیوارهای غیر سازه ای در برابر زلزله اندیشید.
طراحی سازه ای و اجرای دیوارهای غیر سازه ای نیازمند بررسی دقیق و مهندسی شده بوده و باید حتما با توجه به محاسبات دقیق انجام شود. نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین نشریه‌ها در زمینه اجرای دیوارهای غیر سازه ای توانسته نیاز مبرم جامعه مهندسی را به اطلاعات علمی و محاسبات تخصصی برطرف کند. این نشریه با تلاش متخصصان سازمان نظام مهندسی البرز (کرج) منتشر شد. وجود فصول مختلف در نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای به محاسب گران و مهندسان طراح و اجرایی کمک می‌کند تا بتوانند سازه‌های مورد نیاز را مطابق با نیاز و اصول اجرایی، اجرا نمایند.
فصل‌های ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای
نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه ای در مجموع از سه فصل مختلف تشکیل نشده است. این سه فصل ضابطه 819 کاملا به یکدیگر مرتبط هستند و هر کدام دارای ریز جزئیات مهمی‌اند که باید حتما توسط مهندسان در هر حوزهای مورد بررسی قرار گیرند. در فصل اول دستورالعمل های طراحی ارائه شده اند. در فصل دوم جداول مورد نیاز برای محاسبات به طور کامل قرار گرفته اند. در فصل سوم نیز جزئیات و دیتیل های اجرایی به طور کامل توضیح داده می‌شوند که باید مطابق با آن‌ها پیش رفت.
فصل اول: دستورالعمل طراحی در نشریه 819
هدف از ارائه این دستورالعمل، توضیح در مورد روش‌های محاسبات، طراحی، جزئیات و نحوه طراحی نقشه های اجرایی برای دیوارهای خارجی و پارتیشن های داخلی در ساختمان هاست. در این بخش نحوه طراحی و محاسبات هر یک از آن ها تحت عنوان جداولی برای ساختمان های مسکونی و اداری تا 10 طبقه برای ساده کردن محاسبات تهیه شده اند. مهندسان طراحی می‌توانند با توجه به موقعیت قرارگیری ساختمان در سطح کشور و مطابق با مباحث 6 مقررات ملی، محاسبات باد را با دقت انجام دهند. در این فصل تاکید شده که جزئیات ارائه شده در این ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای پیشنهادی هستند و مهندسان طراح در مورد نیاز می‌توانند محاسبات دیگری را با روش های مختلف به شرطی که مورد تایید استاندارد 2800 (فصل چهارم) انجام دهند.
فصل اول نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای، دارای روش های محاسباتی دقیق و دیتیل های اجرایی است که هر یک از آن ها راهنمای بسیار کاملی برای مهندسان و فعالان در صنعت ساختمان سازی هستند. جداول و اطلاعات زیادی نیز در این فصل وجود دارند که می‌توانند انواع سازه ها را تا 10 طبقه پوشش دهند. در این فصل برای طبقه بندی بهتر محاسبات و اطلاعات ارائه شده، سازه ها را بر اساس سطوح اهمیت ساختمانی به 4 دسته مختلف که شامل بسیار زیاد، زیاد، متوسط و کم هستند، تقسیم بندی می‌کنند. جزئیات و اصول طراحی و محاسباتی در این فصل برای هر یک از المان های تاثیرگذار در طراحی دیوارهای سازه ای و غیر سازه ای مورد بررسی قرار گرفته اند و باید مطابق با فرمول ها محاسبه شوند. محاسبات مربوط به نیروی تغییر شکل دیوارها، بارهای ثقلی، بارهای باد، ضریب زلزله و… با فرمول های اختصاصی در این فصل توضیح داده شده و ارائه شده اند. با بررسی دقیق آن ها توسط مهندسان می‌توان به نتیجه خوبی در زمینه اجرای دیوارهای غیر سازه ای و سازه ای با مقاومت مورد انتظار دست پیدا کرد.
فصل دوم: جداول راهنما ضابطه 819
فصل دوم نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای به ارائه جداول راهنما می‌پردازد. این فصل در واقع مجموعه ای از جدول کاربردی و مهم را ارائه می‌کند که بر اساس یک سری فرضیات مشخص طراحی و تهیه شده اند. این جداول راهنما، برای انتخاب مقاطع وال پست و جزئیات مهار و تسلیخ دیوارهای داخلی و خارجی هستند. مهندسان با کمک این جداول امکان طراحی و محاسبات برای انواع دیوارها با سطوح مختلف اهمیت ساختمان تا ارتفاع 10 طبقه را انجام دهند. به منظور تدوین جداول راهنما یک سری فرضیات مورد توجه قرار گرفته اند که شامل:
- طراحی دیوارها با توجه به اثرات بارهای ثقلی و جانبی انجام شده است.
- طراحی دیوارهای داخلی اثرات هم زمانی بارهای ثقلی و زلزله و در طراحی دیوارهای خارجی، اثرات هم زمانی بارهای ثقلی و بارهای لرزه ای با باد در نظر گرفته می‌شود.
- وزن واحد حجم برای مصالح مصرفی در بلوک های AAC، بلوک های سیمانی (لیکا و دیوارهای آجری به ترتیب برابر 600، 850 و 1850 کیلوگرم بر متر مکعب است.
- ارتفاع کف تا کف طبقات برابر با 3.3 متر بوده و ارتفاع آزاد دیوارها 3 متر در نظر گرفته می‌شود. از این جهت ارتفاع وال پست های دیواری برابر با 3 متر و ارتفاع ساختمان های 3، 6 و 10 طبقه به ترتیب برابر با 9.9، 19.8 و 33 متر می‌باشد.
- ضخامت دیوارهای داخلی در ضابطه 819، 10 سانتی متر در نظر گرفته شده است.
- ضخامت دیوارهای خارجی در نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای برابر با 15 و 20 سانتی متر است.
برای خوانش و بررسی دقیق نشریه 819 لازم است که مهندسان جزئیات هر یک از جداول را بررسی کنند. در همه جدول ها مواردی همچون میزان خطرپذیری نسبی منطقه، ضخامت دیوار، سرعت باد در منطقه و ارتفاع ساختمان برای محاسبات در نظر گرفته شده اند. همچنین در هر یک از جداول، محاسبات برای طبقات اول تا سوم، طبقات چهارم تا ششم و طبقات هفتم تا دهم به صورت مجزا ارائه شده اند که باید هنگام محاسبات به آن ها توجه داشت.
فصل سوم: جرئیات و دیتیل های اجرایی نشریه 819
فصل سوم از نشریه 819: راهنمای طراحی سازه ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای، به توضیح کامل جزئیات و دیتیل های اجرایی می‌پردازد. این فصل به صورت اختصاصی برای دیوارهای بلوکی بوده و جزئیات دقیق و کاملی را برای طراحی و اجرا با جزئیات دقیق در اختیار قرار می‌دهد. این فصل منابع بسیار ارزشمندی از اطلاعات را برای مهندسان مجری و کارگران ساختمانی در اختیار قرار داده و همین موضوع ایجاب می‌کند که کلیه افرادی که در زمینه اجرای دیوارهای بلوکی فعالیت می‌کنند، نیاز به مطالعه دقیق این نشریه داشته باشند. فصل سوم از ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای دارای تصاویر بسیار متنوع و کاملی است تا مهندسان بتوانند با توجه به تصاویر و توضیحات هر یک از آن ها، دیوارهای سازه ای و غیر سازه، وال پست، وال مش و… را اجرا کنند.
اتصالات دیوار متشکل از بلوک باید به شکلی انجام شود که عملکرد هر یک از قطعات دیوار در پدیده های مختلفی همچون خیز تیرهای زیر دیوار و سقف، جابجایی نسبی طبقات و ضربه حین بهره برداری و زلزله تامین شود. اتصال دیوارها به ستون بتن آرمه و فولادی با دیتیل های دقیق در این فصل توضیح داده شده اند. در این فصل به طور کامل در مورد نحوه اتصال به وال پست توضیح داده شده است تا مجریان بتوانند با دقت و دیتیل های اجرایی تخصصی، وال پست را با دقت مورد بررسی قرار دهند. ضمن اینکه کلیات و نحوه اجرای وال مش نیز در این فصل به طور کامل توضیح داده شده است که اگرچه یک سری نقص هایی نیز دارد، اما نشان می‌دهد که این سیستم نوین مهار دیوار مورد تایید سازمان نظام مهندسی است.
ضابطه 819 و طراحی وال پست در ساختمان ها
مهار لرزه ای دیوارهای غیر سازه ای در ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای به عنوان یک تاکید مهم مورد بررسی قرار گرفته است. اصلی ترین روش برای مهار لرزه ای این دیوارها در این ضابطه، وال پست است که دستورالعمل های اجرایی آن به طور دقیق مشخص شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل اول این نشریه، نحوه طراحی میلگرد بستر برای وال پست که یکی از مراحل اساسی برای اجرای آن است، توضیح داده می‌شود. در فصل دوم از نشریه 819: راهنمای طراحی سازه ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای، جداول و مقاطع هر یک از انواع وال پست ها با کمک نبشی، چهار نبشی، قوطی های فلزی، مقاطع فولادی سرد نورد و IPE معرفی شده اند. در این ضابطه، نحوه اجرای وال پست برای دیوارهای داخلی و خارجی با ضخامت های 10، 15 و 20 سانتی متر و با ارتفاع های 3 و 6 متر به طور کامل توضیح داده شده است. در فصل سوم از ضابطه 819 نیز شاهد یک سری اطلاعات کامل اجرایی برای وال پست هستیم که نشان می‌دهند وال پست باید دقیقا به چه شکل در دیوارها اجرا شود. نحوه اتصال آن چگونه است و چه جزئیاتی دارد. همه این موارد در کنار تصاویر کاربردی در فصل سوم از ضابطه توضیح داده می‌شوند.
در نشریه 819، موضوعات مختلف اتصال دیوار به وال پست، اتصال وال پست های نگهدارنده به قاب سازه و نحوه مهار دیوارهای داخلی و خارجی در لبه های مجاور سقف مورد بررسی قرار گرفته اند. در هر فصل از ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای، تجزیه و تحلیل دقیقی برای مهار دیوارهای داخلی و خارجی در اطراف وال پست ها انجام شده و همین موضوع باعث می‌شود تا بتوان برای فرآیند مقاوم سازی و مهار لرزه ای دیوارها، به طور کامل به این نشریه اعتماد کرد تا بتوان اطلاعات دقیق را با کیفیت عالی و بدون نقص در بخش های مختلف سازه به اجرا در آورد. اجرای درست و اصولی فرآیندهای مقاوم سازی با بهترین کیفیت و بدون نقص در بخش های مختلف سازه ها انجام می‌شوند. انجام تمامی این اقدامات به صورت صحیح، به شما این امکان را می‌دهد تا شاهد اجرای درست و اصولی مهار لرزه ای باشید و از ایجاد خسارات در مناطق زلزله خیز کشور جلوگیری کنید.
وال مش به عنوان جایگزین وال پست در نشریه 819
اجرای وال پست به عنوان یکی از مهم‌ترین اطلاعات ارائه شده در نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای از گذشته تاکنون انجام می‌شد. اما با توجه به محدودیت ها، هزینه بالا و همچنین حساسیت اجرایی، نیاز به استفاده از روش های نوین و کارآمد برای جایگزین شدن با وال پست است. وال مش به عنوان جایگزین وال پست قبل از نشریه 819، در ضابطه 749 و استاندارد 2800 معرفی شده بود؛ اما در این نشریه نیز نکات اجرایی و دیتیل های بیشتری برای آن لحاظ شدند تا ابهامات مهندسان نیز برطرف گردند. البته ناگفته نماند که دیتیل های اجرایی در این نشریه کامل نیستند و حتی باعث ایجاد خطاهای اجرایی نیز شده بودند. از همین جهت در سال 1403، یک دستورالعمل اختصاصی برای پیاده سازی والمش تدوین شد که تمامی مهندسان موظف هستند مطابق با آن، وال مش را اجرا کنند. با این حال وجود این روش در ضابطه 819 نشان می‌دهد که این سیستم مورد تایید آن بوده و مزایا و معایب بی شماری را در مقایسه با وال پست دارد.
یکی از مهم‌ترین اطلاعاتی که در نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای به آن پرداخت شده است، اتصال دیوار به سقف در نمونه های تقویت شده با مش الیاف است. در فصل سوم از این نشریه توضیح داده شده که یکی از روش های مهار لرزه ای، مسلح کردن دیوارها با مش الیاف است. نحوه اجرای این سیستم نیز با کمک نازک کاری و فایبرگلاس توضیح داده شده که نشان می‌دهد اگر نازک کاری روی دیوار با جنس سیمان انجام شود، باید حتما از توری مش فایبرگلاس AR (مقاوم به قلیا) با مقاومت تسلیم بیش از 1000 مگاپاسکال استفاده شود. ولی اگر نازک کاری دیوار از جنس گچ باشد، می‌توان از توری فایبرگلاس E-GLASS استفاده نمود. در این ضابطه توضیح داده شده که مقدار الیاف مورد نیاز با توجه به مشخصات آن ها باید به صورت نواری باشد و حداقل 100 گرم بر متر مربع اندازه گیری شود و در صورت استفاده به صورت سرتاسری نیز می‌توان آن ها را با وزن 40 گرم بر متر مربع محاسبه نمود. اگر از الیاف کربن در وال مش استفاده شود، لازم است که مقاومت تسلیم آن 3000 مگاپاسکال باشد.
نحوه پیاده سازی وال مش مطابق با نشریه 819
روش وال مش مانند روش وال پست مورد تایید ضابطه 819 و سازمان نظام مهندسی البرز است. اجرای وال پست مطابق با توضیحات این نشریه برای کلیه دیوارها با ارتفاع بیشتر از 3.5 متر و طول بیشتر از 4 متر الزامی است. برای والمش نیز این موضوع صدق می‌کند و باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد. برای اجرای آن لازم است که از متریال های مختلفی همچون مش فایبرگلاس، چسب اپوکسی، نبشی و ناودانی و پلاستر های سیمانی استفاده نمود که هر کدام نقش حیاتی را در دستیابی به بهترین مقاومت دارند. تمامی جزئیات هر یک از مواد اولیه برای اجرای این سیستم در نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای توضیح داده شده اند.
مطابق با توضیحات داده شده نشریه 819، اجرای وال مش در آن در 4 مرحله مختلف انجام می‌شود. قبل از شروع هر یک از این مراحل لازم است که فرآیند دیوارچینی را انجام داد و سطح دیوارها را از نظر وجود هر گونه ناهمواری غیر طبیعی بررسی کرد. پس از آن پلاستر روی دیوار اجرا می‌شود که مطابق با نوع پلاستر، باید حتما الیاف وال مش نیز انتخاب گردد. پس از اجرای لایه اول پلاستر، مش فایبرگلاس روی آن قرار می‌گیرد و مجددا با اجرای یک لایه دیگر پلاستر، سطح مش فایبرگلاس به طور کامل پوشش داده می‌شود. پلاستر مطابق با ضابطه ۸۱۹ – راهنمای طراحی سازه‌ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیرسازه‌ای می‌تواند به صورت ماله کشی و پاششی روی سطح اجرا گردد که هر کدام جزئیات خاص خود را دارند. در صفحات 110، 111 و 112 تصاویر دقیق‌تری برای درک این سیستم ارائه شده اند. علاوه بر این، جزئیات اجرایی آن، نوارهای توری فایبرگلاس، نحوه اجرای قطعات فلزی و پوشش دادن با پلی‌استایرن و پشم سنگ نیز توضیح داده می‌شوند تا همه مهندسان و کارگران بتوانند با دقت بیشتری این سیستم را اجرا کنند.
نتیجه گیری از نشریه 819
توضیح در مورد نشریه 819: راهنمای طراحی سازه‌ای و جزییات اجرایی دیوارهای غیر سازه‌ای و درک تمامی جزئیات و ضوابط و مقررات آن برای اجرای وال پست و وال مش نه تنها برای مهندسان، بلکه برای پیمانکاران و کارفرمایان حائز اهمیت است. ضابطه 819، ضابطه ای کامل و با جزئیات تخصصی است که تمامی آن چیزی که مورد نیاز مهندسان برای طراحی، محاسبات و اجرای دیوارهای غیر سازه ای و سازه ای هستند را با دقت مورد بررسی قرار می‌دهد. این ضابطه دارای 3 فصل متنوع است که فصل اول به دستورالعمل های طراحی، فصل دوم به ارائه جداول راهنما و فصل سوم به جزئیات و دیتیل های اجرایی می‌پردازد. وجود تصاویر و جداول راهنمای کامل در این نشریه توانسته برای راهنمایی بهینه‌تر مهندسان و کارگران مفید باشد.