تاریخچه نشریه وال مش: از ابتدا تاکنون
تسلیح دیوار با شبکه الیاف به عنوان یکی از فناوری های نوین و جایگزین وال پست به جامعه مهندسی معرفی شد. این روش می تواند با افزایش مقاومت دیوارها در برابر بادهای جانبی، نقش بسیار مهمی را در عملکرد دیوارهای پیرامونی هنگام مواجهه با باد، طوفان و زلزله و هر گونه بار جانبی دیگر داشته باشد. این سیستم از همان ابتدا که در استاندارد 2800 و ضابطه 819 معرفی شد، مورد توجه جامعه مهندسی قرار گرفت؛ اما عدم ارائه اطلاعات کامل در آن و وجود نقص ها در ضوابط و مقررات باعث شد تا در نشریه 749 یک سری از این ابهامات از بین بروند.
حتی با وجود روی کار آمدن نشریه 749 و رفع برخی از ابهامات وال مش، همچنان این سیستم با نام تجاری «وال مش» دارای محدودیت ها و نقاط ضعفی بود که باعث شد در آذر ماه 1402، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به دلیل ابهامات، خطاهای فاحش و همچنین سوء استفاده های مهندسان از این سیستم آن را تا زمان انتشار اسناد پشتیبان ممنوع اعلام کند. در نهایت در شهریورماه 1403، نشریه ای اختصاصی برای دستورالعمل وال مش با نام «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی» روی کار آمد که کاملا اختصاصی و به صورت جامع الزامات، قوانین و اصول طراجی و اجرای این روش را مشخص کرد و توانست گامی مهم برای رفع کلیه ابهامات و ایجاد استاندارد مشخص برای اجرای آن بردارد.
چرا انتشار نشریه وال مش اختصاصی ضرورت داشت؟
هر صنعتی سیر تحول خاص خود را دنبال می کند و صنعت ساختمان سازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از روش های جدید برای اجرای ساختمان ها استقبال می کند. با توسعه فناوری ها و روش های نوین برای صنعت ساختمان سازی، استفاده از روش های جدید جهت تقویت و مهار دیوارهای غیر سازه ای به یکی از موضوعات بسیار مهم در جامعه مهندسی تبدیل شده است. مسلح کردن دیوار با مش الیاف که با نام تجاری «وال مش» شناخته می شود دارای نقاط مثبت بسیار زیادی در مقایسه با وال پست سنتی است و می تواند هزینه ها را به ویژه در پروژه های عظیم کاهش دهد. ضمن اینکه وال مش در بهبود پایداری دیوارهای غیر سازه ای در برابر بارهای جانبی نیز مقاومت بالایی از خود نشان می دهد. با این وجود زمانی می توان به عملکرد وال مش اعتماد کرد که اجرای آن به درستی و مطابق با استاندارد خاصی انجام شود. با وجود پیوست ششم استاندارد 2800 و ضابطه 819 و نسخه اصلاحیه آن ها در ضابطه 749، همچنان طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف، دارای محدودیت ها، ابهامات و عدم قوانین دقیق بود. این موضوع نواقص و ابهامات زیاد را در هنگام اجرا ایجاد می کرد و متاسفانه باعث ایجاد سوء استفاده های مختلف نیز شده بود.
این خطاهای اجرایی شامل موارد مختلفی می شدند. به طور مثال، در بسیاری از موارد اجرای وال مش، استفاده از مصالح غیر استاندارد از جمله مش فایبرگلاس (گرماژ، وزن، میزان مقاومت به قلیا)، ملات سیمان یا گچی و … باعث بروز مشکلات جدی در سازه ها می شد. ضمن اینکه مهندسان اجرایی هیچ گونه دستورالعمل خاصی برای محاسبات و اجرای وال مش نداشتند و هر پروژه ای هم که اجرا می شد برگرفته از تجربه و دانش شخصی آن گروه از افراد بود. در غیر این صورت در نشریه و استانداردهای موجود توضیحات دقیقی در مورد روش اجرایی داده نشده بود و تنها شاهد ارائه برخی از اطلاعات در مورد مصالح مورد نیاز بودیم. این سوء استفاده ها، ابهامات، خطاهای اجرایی فاحش و …، باعث ممنوعیت وال مش در آذر ماه 1402 شد و نیاز فوری به تدوین یک دستورالعمل جامع و کامل برای رفع ابهامات و استانداردسازی این روش را چندین برابر کرد.
همه این موارد لزوم روی کار آمدن یک نشریه وال مش به صورت اختصاصی با عنوان «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی» را چندین برابر کرد. این دستورالعمل وال مش تنها نشریه ای است که به صورت اختصاصی برای وال مش تعیین شده و می تواند فرآیند تسلیح دیوار با مش الیاف را بدون محدودیت ایجاد کند. انتشار چنین دستورالعملی با وجود ابهامات و محدودیت ها نه تنها ضروری بود، بلکه باعث شد تا مهندسان و کارفرمایان با اعتماد بیشتری وال مش را به اجرا در آورند. با انتشار این نشریه وال مش، ایمنی و کیفیت اجرای این روش تضمین می شود.
معرفی انواع آیین نامه های مرتبط با وال مش
قبل از توضیح و بررسی «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی»، لازم است که نگاهی به آیین نامه ها و نشریه های قبلی که برای اجرای وال مش روی کار آمده بودند، داشته باشیم. پیوست ششم استاندارد 2800، ضابطه 819 و ویرایش اولیه نشریه 749، سه ضابطه و استانداردی بودند که برای اجرای وال مش مورد توجه قرار گرفتند. این اسناد بر اساس طراحی و اجرای وال مش مطابق با سیستم تقویت شده با ماتریس کامپوزیتی FRCM روی کار آمدند و توانستند به توسعه این فناوری کمک شایانی کند. با این حال عدم ارائه اطلاعات دقیق و پرجزئیات برای مصالح مورد نیاز وال مش و به ویژه نحوه طراحی و اجرای آن، عملا استفاده از این ضوابط و استانداردها امکانپذیر نبود.
این ضوابط بر فرض یک طرفه بودن خمش دیوار، مراحل محاسبات اجرای وال مش را انجام می دادند؛ اما هیچ جزئیات اجرایی و نکات دقیقتری را برای اجرای این سیستم ارائه نکردند. به طور مثال، یکی از اشتباهات در پیوست ششم استاندارد 2800 و ضابطه 819، استفاده از نبشی در کنار ستون ها بود که حتی در بعضی از پروژه ها منجر به ایجاد بار مالی اضافی نیز شد؛ چرا که در بسیاری از پروژه ها استفاده از نبشی ضروری نبود. از همین جهت در ویرایش اول نشریه 714 این اشتباه اصلاح شد؛ اما همچنان شاهد نواقص و محدودیت های جدی در این آیین نامه بودیم.
پیوست ششم استاندارد 2800: طراحی لرزهاي و اجراي اجزاي غیر سازهاي معماري
«مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف» نام روش وال مش در پیوست ششم استاندارد 2800 بود. در این استاندارد بیشترین تمرکز روی مصالح استفاده شده است؛ اما برای انجام محاسبات تنها فرضی که در نظر گرفته شده، خمش دیوار به صورت یک طرفه می باشد. در این پیوست عنوان شده بود که نیاز به اجرای نبشی در کنار ستون ها است و این خطا نیز در ضابطه 819 تکرار شد.
نشریه 819: راهنمای طراحی سازه ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیر سازه ای
نشریه 819 با نام «راهنمای طراحی سازه ای و جزئیات اجرایی دیوارهای غیر سازه ای» توانست بخشی از ابهامات مربوط به پیوست 6 استاندارد 2800 را برطرف کند. در این نشریه، فاصله میان نوارهای وال مش و عرض نوار مشخص شد که این موضوع باعث بروز ابهامات جدی برای اجرای وال مش شد. در برخی از پروژه ها نیز بدون طراحی دقیق این فواصل در نظر گرفته شدند و فاصله میان نوارها 75 سانتی متر و عرض آن ها 25 سانتی متر در نظر گرفته شد که این مسائله یا باعث استفاده از مصالح بیش از اندازه می شد و هزینه اضافی را به همراه می آورد، یا اینکه به دلیل افزایش فاصله ها، هنگام وقوع زلزله تهدیدی برای پایداری دیوارها بود. ضابطه 819 با وجود داشتن یک جدول راهنمای خوب برای اجرای وال پست، هیچ جدول و داده دقیقی را برای اجرای وال مش ارائه نکرده بود و همین موضوع یک محدودیت در این نشریه محسوب می شد.
نشریه 714: دستورالعمل طراحی سازهاي و الزامات و ضوابط عملکردي و اجرایی نماي خارجی ساختمان ها
از نظر ابهامات و اطلاعات ارائه شده، نشریه 819 و پیوست ششم استاندارد 2800 تا حدی با یکدیگر مشابه بودند؛ اما در نشریه 714 به نام «دستورالعمل طراحی سازهاي و الزامات و ضوابط عملکردي و اجرایی نماي خارجی ساختمان ها» تا حدی برطرف شد. با این وجود همچنان خلاءهای فنی زیادی در این نشریه وجود داشتند و مشخص نبود که اگر دسترسی یک طرفه به دیوار وجود داشت، چطور باید وال مش را اجرا کرد؟ یا اینکه نحوه انتخاب نوع مصالح بر اساس شرایط پروژه چگونه است؟ و بسیاری از موارد دیگر که باعث بروز خطاهای اجرایی جدی شدند.
معرفی دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی
با وجود محدودیت ها و ابهاماتی که در نشریه ها و استانداردهای ذکر شده وجود داشت، شاهد خطاهای اجرایی و انتخاب مصالح نامناسب برای وال مش بودیم. دستورالعمل «طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی»، به عنوان نشریه وال مش به صورت اختصاصی در سال 1403 (شهریورماه) روی کار آمد و توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی منتشر شد. این دستورالعمل وال مش به عنوان یک مرجع جامع و کامل برای طراحی و اجرای وال مش با هدف تقویت دیوارهای بلوکی در برابر بارهای جانبی همچون زلزله و باد روی کار آمد. هدف مهم این دستورالعمل، تدوین ضوابط و کلیه الزامات برای طراحی، اجرا و کنترل کیفیت دیوارهای مصالح بنایی بلوکی تقویت شده با ملات سیمانی و گچی و ترکیب آن ها با مش الیاف است. این نشریه وال مش به استفاده از مش الیاف شیشه تاکید دارد و روش ها و اصول اجرایی را مطابق با همین موضوع تعیین می کند. فصل های در نظر گرفته شده در این دستورالعمل وال مش شامل 4 فصل با جزئیات زیر هستند:
فصل اول: الزامات و ضوابط طراحی
اولین فصل نشریه وال مش، الزامات و ضوابط طراحی آن است. در این فصل هدف و دامنه کاربرد روش های وال مش به طور کامل بیان شده و ضوابط کلی طراحی برای تسلیح دیوارهای بلوکی با مش الیاف شیشه توضیح داده می شود. در این فصل، نحوه محاسبه و بررسی مقاومت دیوارها در برابر بارهای جانبی و مختلف نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل کلیه عواملی که باید برای طراحی دیوارهای تقویت شده با وال مش مورد توجه قرار گیرند، توضیح داده شده اند تا بتوان عملکرد ایمن و کارآمد هر یک از آن ها را در برابر بارهای مختلف تضمین کرد.
در بخش اول این فصل توضیحات کامل و جامعی در مورد ملاحظات کلی داده شده است که لازم کلیه مهندسان آن ها را مطالعه نمایند تا در مورد جزئیات فنی، کلیات وال مش و قوانین مربوط به اجرای آن اطلاعات کسب کنند. پس از آن به طول و ارتفاع آزاد دیوار مسلح شده اشاره شده که بر اساس استانداردهای طراحی تعیین می گردد. در این بخش تبصره هایی وجود دارند که باید با دقت بررسی کرد. حداقل مشخصات الیاف و سطح پوشش مورد نیاز برای مش الیاف شیشه ای نیز در این فصل ذکر شده تا بتوان استحکام و طول عمر دیوارها را به شدت افزایش داد.
از دیگر بخش های مهم در فصل اول «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی»، بارهای ثقلی وارده بر دیوار همچون وزن دیوار، اتصالات دیوار، نماها، کابینت های ساختمانی، کمدهای دیواری و … است. کلیه این بارها و تاثیری که در زلزله می گذارند با دقت محاسباتی عالی در این بخش تشریح شده اند. تغییر مکان ناشی از زلزله و نحوه دیوارها نیز در مقابل بارهای جانبی توضیح داده شده اند. این فصل دارای فرمول ها و روش های محاسباتی مختلفی است که می توانند مبنای کار مهندسان برای انجام محاسبات جهت طراحی وال مش به بهترین شکل باشند. ضمن اینکه می توان به طراحی دیوارها و مقاوم سازی آن ها در برابر باد وارده و ارزیابی دیوارها در مقابل بارهای ضربه ای نیز در این فصل پرداخت. به طور کلی فصل اول این دستورالعمل وال مش «چهارچوب» کلی در حوزه طراحی دیوارهای مسلح شده با الیاف است که بدون مطالعه آن قادر به درک سایر مفاهیم در بخش های دیگر نخواهید بود.
فصل دوم: محاسبه طراحی دیوار
فصل دوم از نشریه وال مش، با عنوان «محاسبه طراحی دیوار» شناخته می شود که به شرح و توضیح ضوابط طراحی دیوارهای داخلی و خارجی ساختمان ها با روش وال مش می پردازد. این فصل به نسبت فصل اول تخصصیتر و جامع تر بوده و کلیه ضوابط فنی و طراحی تقویت دیوارها با ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه را ارائه می کند تا مهندسان بتوانند به راحتی از این دستورالعمل ها برای پروژه های خود استفاده نمایند. مهمترین اطلاعات این فصل، جداولی هستند که با حداقل سطح مقطع قابل استفاده مش الیاف برای تسلیح دیوارهای داخلی و خارجی ارائه شده اند. حداقل ضخامت مجاز دیواری که در این فصل به آن اشاره شده است، 10 سانتیمتر می باشد و کمتر از آن، عملا امکان اجرای مش الیاف را فراهم نمی کند.
در فصل دوم نشریه وال مش ابتدا تمرکز روی طراحی دیوارها که در جهت عمود بر صفحه هستند. در این بخش توضیح داده شده که برای اجرای وال مش، نیازی به توزیع بار عمود بر صفحه در دو راستای مختلف نخواهید داشت. چرا که ظرفیت خمشی در راستای قائم دیوار بالاست و باعث می شود که نیازی به اجرای وال پست و یا مهار دیوار در مجاورت ستون ها با بست یا نبشی نباشد و دیوار دارای رفتار تک جهته است. برخلاف محدودیت های پیشین، ظرفیت خمشی دیوار با فرض تحمل کشش توسط الیاف و فشار توسط بلوک، به صورت محافظه کارانه از روابط ارائه شده در این دستورالعمل وال مش قابل محاسبه است. در این بخش عنوان شده که تسلیح دیوار با ملات مسلح شده با مش الیاف باید در دو سمت دیوار انجام شود تا عملکرد بهینه و ایمنی دیوار به بهترین شکل تامین گردد؛ دلیل آن هم وارد شدن بارهای باد و زلزله به صورت رفت و برگشتی است.
در بخش دیگری از فصل دوم که در واقع جزء مهمترین بخش آن محسوب می شود، جداول میزان درصد پوشش دیوار خارجی با مش الیاف شیشه در ارتفاعهای مختلف ساختمان درج شده اند. این جداول برای انواع دیوارها از جمله دیوارها با بلوک سیمانی، سفالی و سایر مصالح موجود و دیوارهای داخلی و خارجی ذکر شده اند. همچنین میزان بار وارد شده از سوی باد و سرعت آن نیز در جداول درج شده اند تا بتوان بر اساس موقعیت جغرافیایی و شرایط محیطی، بهترین روش ها را جهت اجرای مش الیاف در نظر گرفت. ارائه این جداول در این دستورالعمل وال مش، مراحل طراحی و محاسبه وال مش را چندین برابر سادهتر کرده است و به مهندسان کمک می کند تا با سرعت بالایی، مصالح را انتخاب نمایند. مطابق با توضیحات این فصل، وال مش می تواند برای دیوارهای مجاور ساختمان که تحت اثر باد قرار نمی گیرند نیز تا ساختمان 6 طبقه استفاده شود.
در این فصل از نشریه وال مش، جداول ارائه شده کاملا حائز اهمیت اند و باید توجه مهندسان برای طراحی مورد توجه قرار گیرند. مزیت این جداول نظم و دقت آن ها است که باعث می شود فرآیند طراحی و محاسبات دیوارهای مسلح شده با مش الیاف شیشه با دقت بیشتری انجام شود و بتوان روی آن تمرکز زیادی داشت. ضمن اینکه با ارائه ضوابط دقیق و جداول راهنما، مهندسان می توانند بر اساس معیارهایی همچون تعداد طبقات ساختمان، شرایط پروژه و میزان اهمیت آن، ضخامت دیوار و میزان بار وارد شده از محیط، بهترین پوشش الیاف را برای ساختمان در نظر بگیرند تا امنیت ساختمان در برابر بارهای وارد شده بهبود پیدا کند. دقت شود که در این فصل جداول و توضیحات مربوط به دو نوع دیوار: داخلی و خارجی و هستند و طبیعی است که محاسبات و توضیحات ارائه شده در هر یک از آن ها با هم متفاوت می باشد.
فصل سوم: جزییات اجرای دیوار
فصل بعدی از دستورالعمل وال مش با نام «جزئیات اجرای دیوارها» شناخته می شود. در این فصل ضوابط و جزئیات اجرایی برای نحوه مسلح کردن انواع دیوارهای خارجی، داخلی، جان پناه ها، دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور و … ارائه شده اند. تمرکز این فصل ارائه راهکارهای عملی در کنار دستورالعمل های قابل اجرا است تا مهندسان بتوانند با نمونه های قابل درک و لمس و مطابق با استاندارد خاصی، مش الیاف شیشه را بری مهار دیوارها به اجرا در آورند. مطابق با این فصل، سه شرط برای اجرای وال مش روی دیوارها وجود دارد که اگر هر یک از این سه شرط برقرار نباشد، استفاده از این روش مجاز نبوده و باید از روش های دیگر کمک گرفته شود:
- دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور در ساختمان های 5 طبقه و کمتر
- حداکثر ارتفاع آزاد دیوار 3 متر یا کمتر
- فاصله دهانه ستون ها 6 متر و یا کمتر
در این فصل نحوه مسلح کردن انواع دیوارهای خارجی و داخلی، جان پناه ها، دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور و کلیه موارد مشابه توضیح داده شده اند. این فصل با تمرکز روی راهکارهای عملی و دستورالعمل های جامع برای اجرای صحیح و استاندارد تسلیح دیوارها، می تواند اطلاعات کاملی را برای عملکرد مناسب دیوارها ارائه نماید. برای درک بهتر نقش فصل سوم در طراحی و اجرای وال مش، جزئیات زیر فصل های آن را ذکر می کنیم:
- مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف: در این بخش توضیحات کاملی در مورد مسلح کردن دیوارها با شبکه الیاف داده شده است. نصب مش الیاف روی سطح دیوار و تثبیت آن با ملات به گونه ای انجام می شود تا بتوان مقاومت دیوار را در برابر نیروهای جانبی همچون زلزله افزایش داد. در این بخش کلیه ضوابط مربوط به انتخاب مصالح از جمله مش فایبرگلاس، اندازه چشمه، نحوه برش زدن و اجرای دو طرفه روی دیوار و هر گونه جزئیات دیگر ذکر شده است.
- اتصال دیوارهای غیر سازه ای به یکدیگر: برای اتصال دیوارهای متعامد می توان از مش الیاف استفاده نمود و در فصل سوم نشریه وال مش به آن اشاره کرد. برای اینکه از ترک خوردگی در نازک کاری جلوگیری شود، از یک لایه مش الیاف به شکل L استفاده می شود که این مش روی دیوارها نصب شده و نازک کاری روی آن اجرا خواهد شد تا از بروز ترک های احتمالی جلوگیری شود.
- اجرای نعل درگاه و نصب پنجره: در این بخش از نشریه وال مش توضیحات جامع در مورد نحوه اجرای وال مش در دیوارهایی که دارای پنجره هستند، داده شده است. علاوه بر ارائه تصویر، نحوه اجرای وال مش توضیح داده شده که مطابق با آن می توان وال مش را در بالا و پایین پنجره استفاده کرد.
- جان پناه ها و بالکن ها: حداقل ارتفاع توصیه شده برای جان پناه ها و بالکن ها برای حفظ امنیت، 1 متر و 20 سانتی متر است. برای مقاوم سازی جان پناه ها در برابر زلزله می توان از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا به صورت نواری استفاده نمود. مقاومت کششی مش فایبرگلاس توصیه شده برای نصب در جان پناه ها باید حداقل 1500 مگاپاسکال باشد. در این بخش کلیه جزئیات مهار لرزه ای جان پناه ها و بالکن ها ذکر شده اند.
- وال مش در دیوارهای تمام پوشش: اگر بر اساس نظر کارفرما یا مهندسان نیاز به اجرای وال مش و پوشش دادن آن در کل دیوار باشد، می توان از این بخش برای مشاهده ضوابط و مقررات کمک گرفت. معمولا این روش اجرای وال مش برای دیوارهایی با ارتفاع بلند یا شرایط خاص انجام می شود که در آن مش های الیاف باید همپوشانی حداقل 10 سانتی متری روی یکدیگر داشته باشند. نکته مهم این بخش نیاز به اجرای نبشی و ناودانی در صورت وجود ستون در این نوع دیوارها است تا بتوان از ضعف های احتمالی جلوگیری نمود.
- وال مش برای دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور: یکی از ضعف ها و محدودیت های موجود برای اجرای وال مش در دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور و کوتاه مرتبه بود که در ضوابط قبلی هیچ اطلاعاتی در مورد آن داده نشده بود. اما در دستورالعمل وال مش جدید توضیح داده شده که چگونه وال مش در دیوارهای مشرف به ساختمان های مجاور اجرا شوند. برای ساختمان های کوتاه مرتبه از مش الیاف به صورت یک طرفه استفاده می گردد، چرا که امکان اجرا به صورت دو طرفه وجود ندارد. در این حالت الزام به اجرای وال مش به صورت تمام پوشش و فول مش است که با کمک نبشی ها و ناودانی ها به ستون مهار شوند. مش الیاف می بایست در فاصله یک متری در راستای قائم و افقی داخل ملات قرار داده شوند و در نهایت ملات به صورت ستاره ای روی دیوار پخش می گردد.
فصل چهارم: ضوابط مش الیاف برای مسلح کردن دیوار
در فصل چهارم «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی» محدودیت و ابهامات مربوط به انتخاب مش الیاف برای مسلح کردن دیوارها ذکر شده است. یکی از چالش ها و ابهامات اصلی روش وال مش این بود که ضوابط کافی برای تشخیص استاندارد بودن مش الیاف و پلاستر استفاده شده در پروژه ها وجود نداشت و همین موضوع باعث انتخاب سلیقه ای این مصالح بود و خود دلیلی برای انتشار نامه ممنوعیت وال مش شد. استفاده از مصالح غیر استاندارد به ویژه مش های الیاف بدون مقاومت قلیایی، نه تنها باعث کاهش کیفیت اجرای وال مش می شود، بلکه می تواند ایمنی سازه ها را نیز با خطرات جدی مواجه کند و خوردگی مصالح را به همراه داشته باشد. از این جهت در فصل چهارم این دستورالعمل وال مش، اطلاعات دقیقی در مورد «مش فایبرگلاس» و «پلاستر» استفاده شده برای تسلیح دیوارها ذکر شده اند تا بتوان بر اساس شرایط محیطی مناسب، مشخصات فنی دقیقی را برای آن ها در نظر گرفت. در این فصل تاکید شده که مش الیاف باید دارای گواهینامه فنی معتبر از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی باشند.
با تدوین فصل چهارم در این نشریه وال مش، گاهی مهم برای جلوگیری از هر گونه خطای اجرایی و دخالت دادن سلیقه شخصی برای انتخاب مصالح موجود در وال مش شامل مش و پلاستر بود. به طوری که اگر به هر دلیلی به این ضوابط و نوع مصالح و مشخصات فنی آن ها توجه نشود، وال مش به هیچ وجه مورد تایید سازمان نظام مهندسی و مهندس ناظر نبوده و نیاز به اصلاحات دارد.
- الیاف شیشه و مشخصات فنی آن: در بخش اولیه این فصل، مشخصات فنی الیاف شیشه مورد تایید برای اجرای وال مش توضیح داده شده است. نکته حائز اهمیت، الزام به انتخاب الیاف شیشه مقاوم به قلیا یا همان AR-GLASS است تا بتواند در محیط سیمانی مقاومت خوبی از خود نشان دهد. الیاف وال مش باید حداقل 16 درصد زیرکونیا را در خود داشته باشند. همچنین برای اطمینان از عملکرد و صحت کارایی، نیاز به تعیین دانسیته (نمره نخ)، تعیین مقاومت کششی و مدول یانگ قبل و بعد از آزمون مقاوم به قلیا، تعیین درصد زیرکونیا در الیاف و آزمون مقاوم به قلیا می باشد که همگی باید اسناد قابل توجهی را ارائه کنند.
- پلاستر مورد استفاده: مشخصات فنی پلاستر در این فصل از دستورالعمل وال مش نیز ذکر شده است. اگر نازک کاری از جنس گچ باشد، استفاده از سایر الیاف شیشه با اجرای پوشش محافظ و مقاومت تسلیم حداقل 1200 نیوتن در عرض 5 سانتی متر الیاف مجاز است. اما در صورت اجرای ملات سیمانی ضخامت مورد نیاز 15 الی 20 میلی متر است.
رفع ممنوعیت وال مش با انتشار نشریه وال مش 1403
روش تسلیح دیوار با مش فایبرگلاس به عنوان یک فناوری نوین برای پایدارسازی و مهار لرزه ای دیوارهای بنایی شناخته می شود که حتی با وجود نبود ضوابط کافی در ایران، همچنان در بسیاری از پروژه ها استفاده می شد؛ اما عدم وجود ضوابط کافی برای طراحی، اجرا و کنترل کیفیت می تواند چالش های متعددی را به همراه داشته باشد و این کمبودها به ویژه در زمینه تشخیص استاندارد بودن مش های الیاف و پلاستر مورد نیاز برای استفاده، باعث بروز مشکلاتی در کیفیت اجرا شده و ایمنی سازه ها را نیز تحت تاثیر قرار داده است. علاوه بر این عدم وجود ضوابط و محاسبات دقیق برای اجرای وال مش و عدم تسلط طراحان و ناظران به اصول اجرایی که کم و کاستی های زیادی داشتند، همه و همه باعث بروز خطاهای فاحش در ساختمان ها شدند. این موضوع ممنوعیت وال مش را هر چند با نامه نه چندان رسمی در سال 1402 منجر شد.
دلایل ممنوعیت وال مش در آبان ماه سال 1402 توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به دلیل همین خطاها و سوء استفاده هایی بود که به واسطه وجود مصالح غیر استاندارد رخ دادند و این تصمیم برای جلوگیری از گسترش مشکلات و تضمین ایمنی پروژه ها اتخاذ گردید تا از هر گونه خطای احتمالی که احتمال وقوع آن کم هم نبود، جلوگیری شود. همه این موارد با انتشار « دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی» برطرف شدند. این دستورالعمل ضوابط دقیق طراحی و روش های اجرایی استاندارد را به همراه کنترل کیفیت ارائه کرده تا کلیه خلاءهای موجود را برطرف کند. این دستورالعمل وال مش دارای 4 فصل مختلف که هر کدام به اندازه ای مفید هستند و اطلاعات جامع و کاملی را ارائه می کنند، می باشد. انتشار این دستورالعمل نه تنها به رفع ممنوعیت استفاده از وال مش منجر شد، بلکه با ایجاد اعتماد در جامعه مهندسی امکان استفاده از این روش را برای کلیه مهندسان اجرایی و ناظر با بهترین کیفیت و کارایی در اختیار قرار داد. از زمان انتشار این نشریه وال مش (شهریورماه سال 1403)، دیگر محدودیتی از بابت اجرای وال مش وجود ندارد و می توان بسته به نیاز پروژه و در هر شرایطی از آن به بهترین شکل استفاده نمود.
جمع بندی
نشریه «دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی» که در شهریور سال 1403 منتشر شد، گامی مهم برای کاهش خطاهای اجرایی و مشکلات طراحی و انتخاب مصالح مورد نیاز برای سیستم وال مش بود. این نشریه وال مش، می تواند به عنوان یک مرجع کامل هر گونه ابهامی که در زمینه اجرای وال مش وجود داشت را برطرف کند. همین موضوع باعث ایجاد اعتماد بیشتر جامعه مهندسی به وال مش و جایگزین کردن آن با وال پست سنتی و فلزی شده تا بتوان با رفع نواقص موجود در آیین نامه های پیشین و ایجاد چهارچوب استاندارد، از وال مش به عنوان یک فناوری نوین و جدید استفاده نمود.
دستور العمل وال مش دارای 4 فصل مختلف است که در فصل اول الزامات و ضوابط طراحی با تمرکز روی طول و ارتفاع آزاد دیوارها، بارهای ثقلی وارده و زلزله، تغییر مکان های ایجاد شده به همراه فرمول های محاسباتی کاملا مرتبط و دقیق ذکر شده اند. مهندسان می توانند به جداول راهنما در فصل دوم تکیه کرده و بسیاری از محاسبات مربوط به طراحی دیوارهای داخلی و خارجی را بر اساس میزان اهمیت دیوار، ضخامت و جزئیات دیگر از جمله سرعت باد را انجام دهند. در فصل سوم جزئیات طراحی دیوارها با وال مش بر اساس نوع دیوار، جان پناه ها، دیوارهای متعامد و در مجاورت همسایه به همراه تصاویر مرتبط درج شده اند. در نهایت در فصل پایانی این نشریه، اطلاعات کامل و جامع در مورد نوع مصالح قابل استفاده برای وال مش از جمله مش فایبرگلاس و پلاستر و مشخصات فنی آن ها ذکر شده اند تا اطلاعات جامع و کاملی را در اختیار مهندسان قرار دهند.