شکست برشی در سازههای بتنی معمولاً به دلیل ناتوانی مصالح در مقاومت در برابر نیروهای افقی عمود بر محور طولی عضو رخ میدهد. این اغلب منجر به ایجاد ترکهای مورب، به ویژه در نزدیکی تکیه گاهها یا بارهای متمرکز میشود که یکپارچگی سازه را به خطر میاندازد. برای رفع این مشکل و تقویت عضو سازهای در برابر نیروهای برشی، استفاده از تکنیک مقاوم سازی با FRP (پلیمرهای تقویت شده با الیاف)، به عنوان موثرترین راهکار مقاوم سازی برشی با حداقل تخریب و سرعت اجرای بالا، معرفی میشود. در مقاوم سازی برشی به روش FRP، پارچه و لمنیتهای FRP به سطح بتن در امتداد مناطق بحرانی (عمود بر محور طولی عضو)، با استفاده از رزین یا چسب اپوکسی، چسبانده میشوند و به طور موثر ظرفیت برشی عضو را با توزیع مجدد بارهای اعمال شده و محدود کردن انتشار ترک افزایش میدهند. سبک وزنی و در عین حال استحکام و مقاومت بالای FRP، نسبت به روشهای مقاوم سازی قدیمی، آن را به گزینهای ایده آل برای تقویت برشی تیر، ستون، دیوار برشی و… تبدیل کرده است. تکنیک تقویت برش با FRP، دوام طولانیمدت و عملکرد بدون نیاز به تعمیر و نگهداری را تضمین میکنند و در نهایت شکل پذیری و عمر مفید عناصر بتنی را افزایش میدهند.
مقاوم سازی برشی با FRP
شکست های برشی و خمشی ، دو حالت عمده شکست در تیرهای معمولی بتن مسلح هستند. شکست خمشی به شکست برشی ترجیح داده می شود زیرا رفتار شکل پذیرتری از خود نشان میدهد. شکست نرم علاوه بر آنکه امکان پخش مجدد تنش را فراهم میآورد ، به کاربران و حاضران در محل فرصت بیشتری برای پی بردن به وضعیت بحرانی تیر میدهد.
در حالت مقاوم سازی خمشی تیرهای بتنی با روش چسباندن صفحات FRP ملاحظه میشود که شکل پذیری تیر نسبت به حالت عادی آن ، کاهش یافته است. البته حتی در این شرایط هم ، شکست آن تحت خمش شکل پذیر تر از شکست برشی آن است. بطورکلی افزایش مقاومت برشی ، احتمال گسیختگی خمشی را نسبت به گسیختگی برشی بیشتر میکند و در نتیجه عضو سازه ای ، شکل پذیرتر میشود.
اگر یک تیر بتنی در تحمل برش ضعیف باشد یا پس از مقاوم سازی خمشی ، ظرفیت برشی آن در تحمل نیروهای برشی نسبت به ظرفیت خمشی ضعیف تر باشد ، باید مقاوم سازی برشی آن هم مدنظر قرار گیرد. مقاوم سازی برشی در بیشتر موارد یک مرحله کلیدی و اساسی در مقاوم سازی موثر تیرهای بتنی است.
استفاده از صفحه زیرین FRP برای مقاوم سازی خمشی تیرهای بتنی مسلح تاثیر چندانی بر مقاومت برشی آنها ندارد. بنابراین از اثر مقاوم سازی خمشی تیرها هنگام طراحی برای مقاوم سازی برشی صرف نظر میشود. همچنین مشخص شده که صفحات طولی FRP چسبانده شده به سطوح کناری تیر ، کمک چندانی به افزایش مقاومت برشی نمیکند. در اینجا باید تاکید شود که هرچند الیاف چسبانده شده به این وجوه تحت زوایای دیگر ، در افزایش مقاومت برشی تیر سهیم میشوند. بیشتر زوایا برای چسباندن الیاف به وجوه جانبی ، به جز زاویه موازی با ترکهای برشی، در مهارکردن و کاهش دادن عرض ترکها موثر و مفیدند.
طرحهای مختلفی برای استفاده از مصالح FRP در مقاوم سازی برشی پیشنهاد شده است. این طرحها شامل چسباندن FRP به سطوح جانبی تیر، استفاده از پوشش U شکل (U-Jacket) برای سطوح جانبی و سطح زیرین تیر و نیز دورپیچ کردن کل مقطع با استفاده از الیاف و نوارهای FRP است.
به دلیل مقاومت زیاد صفحات و نوارهای FRP ، باید راستای قرار گرفتن الیاف آنها بصورتی باشد که حداکثر بهرهوری از مصالح FRP را درجهت کنترل عرض ترک خوردگی برشی داشته باشند.همچنین جهت نیروهای برشی در یک تیر ممکن است به دلیل وقوع زلزله یا سایر بارهای رفت و برگشتی معکوس و وارونه شود. بنابراین شاید لازم شود که الیاف FRP در دو جهت متفاوت که متناسب با ترکهای برشی ناشی از بارگذاری رفت و برگشتی باشد ، استفاده شود.
اگر بخواهیم احتمال موازی بودن الیاف با جهتهای ترک خوردگی را به کمترین حد برسانیم، پیشنهاد شده است که الیاف در سه راستا مثلا صفر درجه ، 60 درجه و 120 درجه نسبت به راستای طول تیر بر روی وجوه جانبی چسبانده شوند.
مزایا و معایب انواع روشهای چسباندن صفحات FRP :
معایب | مزایا | نوع چسباندن |
کمترین تاثیر را در مقاومت برشی دارد ، بیشترین قابلیت را برای شکست ناشی از جدا شدن دارد. | آسانی نصب و صرفه جویی در مصرف مقدار FRP | چسباندن پهلو |
ممکن است نیاز به مهار مکانیکی* در انتهای آزاد لایه U داشته باشد. | نسبت به شکست ناشی از جدا شدن حساسیت کمتری دارد. در تقویت برشی موثرتر است و همجنین به عنوان مهارکننده تقویت خمشی استفاده میشود | ژاکت U |
در بعضی موارد دسترسی به بالای تیر به علت دال بالای تیر بسیار مشکل است. | کمترین حساسیت نسبت به شکست ناشی از جدا شدن را داراست. | دورپیچ |
تاثیر کم در کنترل ترک برشی | کاربرد آسان و موثر برای تقویت خمشی | عمودی با زاویه 90 |
بصورت ژاکت U غیرقابل اجراست | کاربرد مشکلتر و برای کنترل ترک های برشی موثرتر | زاویه 45 درجه |
برای دورپیچ کردن به الیاف تک جهته با عرض زیاد نیاز است. مقدار الیاف استفاده شده در کامپوزیت زیاد است. | بیشترین تاثیر برای کنترل ترکهای برشی و بیشترین تاثیر برای تقویت برشی | الیاف دو جهته 45 و 135 |
*مهار مکانیکی لازم است تا لبه های آزاد نوارها و یا صفحات FRP از روی بتن جدا نشوند.
چسباندن FRP به وجوه جانبی ضعیف ترین روش مقاومسازی برشی است. همچنین دور پیچ کردن مقطع موثرترین روش است. استفاده از پوششU شکل هم از نظر کارایی و تاثر در حد متوسط است. در اغلب تیرها ، بعلت حضور دال، دورپیچ کردن کامل آن مشکل است.بنابراین هرجا که امکان دورپیچ کردن باشد اولویت اول با دورپیچ کردن است و استفاده از پوشش U شکل در اولویت بعدی قرار دارد.
در مواردی که هم مقاوم سازی خمشی و هم مقاوم سازی برشی مورد نیاز باشد توصیه میشود ابتدا مقاوم سازی برشی انجام شود. در این روش ، بخشی از نیروی کششی صفحه زیرین به FRP وجوه جانبی منتقل میشود و در نتیجه ریسک شکست چسبندگی در صفحه زیرین تیر کاهش میابد.
دورپیچ کردن کامل تیر با مهارهای الیافی
در این روش از ترکیب چسباندن به روش U شکل و مهارهای FRP خاموتهای بسته شکل ایجاد میشود. برای این منظور لازم است که سوراخهای کوچکی برروی دال ایجاد شود و مهارهای FRP در داخل سوراخ ها بطوریکه در دو انتها بصورت پره گسترده شوند قرار گیرد. رشتههای گسترده شده با ورق U شکل همپوشانی میشود، در نتیجه ظرفیت برشی و شکل پذیری تیر تا حد زیادی افزایش مییابد ، چرا که بتن در منطقه فشاری نیز محصور میشود.
مقاوم سازی برشی به کمک FRP در نقاطی که در معرض پیدایش مفاصل پلاستیک یا تنشهای رفت و برگشتی هستند و برای بهبود رفتار پس از تسلیم اعضا واقع در قابهای خمشی شکل پذیر (تحت اثر بار زلزله) بکار میروند ، باید تنها با استفاده از روش دورپیچ کامل انجام شود.
راهکار مطلوب برای مقاوم سازی تیرهای بتن مسلح در برش، دور پیچ کامل تیر با الیاف FRP است. در بعضی موارد، اجرای این راهکار، معمولاً به دلیل وجود موانع فیزیکی مانند یک دال بتن مسلح در بالای تیر، مشکل و یا حتی غیرممکن است. به عنوان جایگزینی برای دورپیچ کردن کامل تیر، می توان مهارهای FRP را در کناره های تیر اجرا و نصب کرد. شکل زیر سه طرح مقاوم سازی فرضی را نشان می دهد، اولین راه حل در سمت چپ که در آن جزئیات عضو کاملاً دورپیچ شده ترسیم شده است، با این فرض که هیچ دالی در بالای تیر وجود ندارد و به دنبال آن مثال هایی از استفاده از مهارهای خم شده و مستقیم نشان داده شده است. محققان چهار شکل متفاوت از الیاف CFRP و مهارهای مستقیم دورپیچ CFRP را بر روی تیرهای بتن مسلح با یک دال بتن مسلح در بالای تیر نصب کرده و مشاهده کردند که موثرترین شکل الیاف تیرهایی با مهارهایی هستند که به داخل دال نفوذ می کنند و حلقه های بسته ای را در اطراف تیر ایجاد می کنند.
مهارهای FRP در هیچ یک از آزمایش ها شکست نخورده اند. آن ها تشخیص دادند که الیاف FRP وقتی که نمی توانند به طور کامل دور یک تیر بپیچند، بر روی سازه مهار می شوند، اما در صورت اجرای صحیح مهارها اتصال الیاف FRP به سطح بتن از اهمیت زیادی برخوردار نیست و سیستم را قادر می سازد تا به ظرفیت بهینه خود برسد. چندین توصیه طراحی پیشرفته وجود دارد، اما هنوز یک روش جامع طراحی مورد نیاز است. محققان مشاهده کردند که با افزایش مقدار مصالح و الیاف FRP مقاومت برشی کامپوزیت بتن مسلح-FRP به طور خطی بهبود نمی یابد.
در تحقیقات مشاهده شد که انواع الیاف مختلف، هیچ تاثیری بر ظرفیت تیر نداشته و مهارهای خم شده با دو برابر تاثیر کمتر از مهارهای تقریباً صاف عمل می کنند. همچنین مشخص شده است که افزایش 67٪ الیاف FRP در مهارها منجر به افزایش فقط 11٪ مقاومت برشی تیر می شود، دلیل این الگوی غیر مناسب این است که مهارهای نصب شده در بالای ترک برش در تیر فقط کمی تحت تنش قرار گرفتند. در آ از مهارهای خمشی خشک GFRP در پنج تیر بتن مسلح استفاده شد، سه عدد از تیرها از قبل دارای ترک بودند و ترمیم شدند. مهارهای GFRP مانع از جدا شدن ورق های GFRP شدند، در نتیجه حالت خرابی تیر به پارگی GFRP تغییر کرد و در نتیجه استفاده از مصالح را بهینه کرد. تیرهای دارای مهار به سطوح مقاومت مشابه تیرهای کاملاً دور پیچ رسیده اند. تفاوت بین داشتن مهارهای بیشتر / کمتر و بزرگتر / کوچکتر، زاویه اجرا و به ویژه تأثیر محل ترک برشی و عرض آن بر روی مهار و رفتار تیر، از ویژگی های اساسی هستند که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند.
در شکل زیر می توان به برخی از راهکارهای مختلف برای تقویت برشی در مقطع شامل دورپیچ کامل، دورپیچ سه طرفه با استفاده از نوار U شکل و نوارهای FRP است که به دو طرف مخالف هم متصل می شوند، از این پس به عنوان پوشش های دو طرفه معرفی می شوند.
راهکارهای دورپیچ معمول برای مقاوم سازی برشی با استفاده از کامپوزیت های FRP
الف) در سطح مقطع، ب) در امتداد محور طولی تیر.
سلام خسته نباشین
سوالم اینه در تیرهای مدفون در سقف بیشتر از کدام شکل دورپیچ استفاده می شود؟
ممنون از پاسخگوییتون
سلام و وقت بخیر
در تیرهای بتنی مدفون در سقف همراه آویز برای افزایش مقاومت برشی تیر می توان از دو راهکار دو طرفه و U شکل استفاده کرد.