با توجه به آموخته ها و مشاهدات میدانی زلزله های گذشته، در بسیاری از موارد، وجود میانقاب در ساختمان های فاقد عناصر لرزه بر مناسب، توانسته است ایمنی جانی ساکنین را تامین نماید. در حال حاضر، بخشی از آیین نامه های مربوط به ارزیابی و بهسازی لرزه ای، به این عناصر اختصاص دارد و ضوابطی برای در نظر گیری اثر آنها در سازه ارائه شده است. همچنین کاربرد وسیع میانقاب به خصوص نوع أجرى آن در ساختمان مدارس موجود و اقتصادی بودن به کارگیری آن در بهسازی لرزه ای ساختمان ها، مهندسین را بیش از پیش به استفاده از میانقاب در ارائه طرح های بهسازی لرزه ای تشویق نموده است.
با توجه به مطالب فوق، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، تهیه ضابطه «دستورالعمل ارزیابی و بهسازی لرزه ای ساختمان مدارس با میانقاب» را با هماهنگی امور نظام فنی و اجرایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در دستور کار قرار داد و پس از تهیه، آن را برای تایید و ابلاغ به عوامل ذینفع نظام فنی و اجرایی کشور به این معاونت ارسال نمود که پس از بررسی، براساس ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه آیین نامه استانداردهای اجرایی مصوب هیات محترم وزیران و طبق نظام فنی و اجرایی کشور (مصوب شماره ۴۲۳۳۹/ت ۳۳۴۹۷ هـ – مورخ ۲۰/۴/۱۳۸۵ هیات محترم وزیران) تصویب و ابلاغ گردید. علیرغم تلاش، دقت و وقت زیادی که برای تهیه این ضابطه صرف شده است، مطالب این مجموعه مصون از وجود اشکال و ابهام نیست. لذا از کارشناسان محترم در خواست می شود موارد اصلاحی را به امور نظام فنی و اجرایی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ارسال نمایند. بدیهی است کارشناسان این امور، ضمن بررسی پیشنهادهای دریافت شده و در صورت نیاز، با تعامل با نمایندگان جامعه فنی – مهندسی کشور و کارشناسان مجرب این حوزه، نسبت به تدوین متن اصلاحی اقدام خواهند نمود.
در طول سالیان گذشته سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور اقدامات مختلفی را برای ایجاد فضاهای آموزشی ایمن در مقابل حوادث و بلایا و دستیابی به مدرسه ایمن انجام داده است. در سیاست گذاری های کشور در این زمینه نیز کمیته ملی مدرسه ایمن جمهوری اسلامی ایران در وزارت آموزش و پرورش به عنوان مرجعی برای تعیین خط و مشی های کلی اقدامات مرتبط با ایمن سازی مدارس تعیین شده است. در راستای ایجاد و تامین فضاهای آموزشی ایمن در مقابل حوادث و بلایا، سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور اقدام به همکاری با دانشگاه و مراکز تحقیقاتی معتبر با هدف تهیه اسناد فنی و دستورالعمل های مختلف با محتوای بهسازی لرزه ای و مقاوم سازی ساختمان مدارس کشور در موضوعات مهم و کاربردی این حیطه نموده است. میانقاب و نحوه استفاده از ظرفیت آن در سیستم های ساختمانی مدارس همواره به عنوان یکی از مسائل مهم و تاثیر گذار در تعیین رفتار لرزه ای آنها مطرح بوده است.
میانقاب که دیوار موجود در داخل قاب می باشد، سختی و مقاومت قاب را به طور قاب ملاحظه ای افزایش می دهد تحقیقات در زمینه قاب میانپر (قاب دارای میانقاب) از حدود سال ۱۹۵۰ میلادی آغاز شد و در حال حاضر نیز ادامه دارد به گونه ای که در معتبرترین مجلات بین المللی می توان به راحتی مقالات جدیدی در مورد آن یافت. نکته قابل توجه این است که برخلاف ساختمانهای آجری که معمولا کوتاه مرتبه هستند، میانقاب در بیشتر ساختمانها، شامل کوتاه، متوسط و بلند، کاربرد دارد. با این وجود، به دلیل پیچیدگی رفتار و عدم وجود روش های ساده برای در نظر گیری دقیق رفتار سازهای چنین دیوارهایی که تنوع زیادی نیز دارند، عمده آیین نامه های طراحی ساختمان ها در برابر زلزله و از جمله آیین نامه ایران (استاندارد ۲۸۰۰) از آن صرف نظر و تنها تغییری که در زمان تناوب سازه به وجود می آورد را منظور می نمایند.
تجربه زلزله های گذشته نشان داده است که وجود میانقاب در برخی ساختمان ها که فاقد عناصر لرزه بر متداول بوده و تنها برای بار ثقلی طراحی شده بودند توانسته ایمنی جانی ساکنین را تامین نماید. به همین دلیل، آیین نامه یا دستورالعمل های مربوط به ارزیابی و بهسازی لرزه ای بخش مهمی را به این عناصر اختصاص داده و ضوابطی برای در نظر گیری اثر آن بر سازه ارائه نموده اند. کاربرد وسیع میانقاب به خصوص نوع آجری آن در ساختمان های موجود در کشور و اقتصادی بودن به کار گیری آن در بهسازی لرزه ای ساختمان ها نسبت به سایر روشهای موجود، طراحان و مهندسین را به استفاده هرچه بیشتر از میانقاب در بهسازی لرزه ای ساختمان های موجود تشویق می نماید. بنابراین لزوم توجه به ضوابط ارزیابی و بهسازی لرزه ای میانقاب براساس مشخصات مصالح مصرفی داخل کشور و شرایط ساخت و ساز موجود و بکارگیری آن در طرح های مربوط به ارزیابی و بهسازی لرزه ای اجتناب ناپذیر است. همین امر موجب گردید که سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور به عنوان یکی از مجموعه های پیشرو و متولی در زمینه بهسازی لرزه ای نسبت به تهیه دستورالعمل ارزیابی و بهسازی لرزه ای ساختمان مدارس به وسیله میانقاب اقدام و مسئولیت آن را به اینجانب محول نماید.
دستورالعمل حاضر پس از دو سال مطالعات گسترده بر روی تحقیقات موجود و با در نظر گیری ضوابط مربوط به قاب میانبر در دستورالعمل های مشابه از جمله نشریه شماره ۳۶۰ سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، ۳۰۶ FEMA 307 FEMA 356 FEMA و ۴۱ ASCE تهیه و در آن سعی شده اشکالات و ابهامات موجود برطرف و مطالب مورد نیاز به آن اضافه گردد. در این راستا روابط جدیدی برای ارزیابی میانقاب های موجود با تقویت شده ارائه و راه های افزایش سختی و مقاومت میانقاب به وسیله بتن پاشی نیز مد نظر قرار گرفته است. ضمنا امکان بهره گیری از برخی انواع جدید میانقاب از جمله میانقاب دارای فیوز لغزان فراهم شده است. بنابراین با اطمینان می توان گفت دستورالعمل حاضر که با نگرشی جدید تهیه شده، در نوع خود منحصر به فرد است و بسیاری از بخش ها و روابط موجود در آن برای اولین بار ارائه شده اند. به رغم اینکه دستورالعمل حاضر برای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور تهیه شده است ولی شامل همه ساختمان های دارای میانقاب و حداکثر تا سه طبقه و سطح عملکرد ایمنی جانی می شود.
میانقاب پانلی است که به طور جزئی یا کامل دهانه ای از یک قاب فولادی یا بتنی را پوشانده و توسط تیرها و ستون ها احاطه شده است. قاب میانیر به مجموعه قاب پیرامونی و میانقاب می گویند که باید دارای حداقل هایی که در این دستورالعمل بیان شده است باشد. ضوابط این دستورالعمل مربوط به سطح عملکرد ایمنی جانی (LS) است و شامل سطوح عملکرد دیگر از جمله IO نمی شود.
ضوابط این دستورالعمل قابل اعمال به میانقاب های مصالح بنایی موجود، تقویت شده و با اضافه شده به ساختمان برای بهسازی عملکرد ساختمان در زلزله می باشد. روش های محاسبه سختی، مقاومت و تغییر شکل میانقاب های مصالح بنایی که در این بخش ارائه شده اند بجز مواردی که تصریح شده باید به همراه روش های تحلیلی و معیارهای پذیرش داده شده در نشریه ۳۶۰ مورد استفاده قرار گیرند.
این ضابطه :
مراحل مختلف ارزیابی و بهسازی لرزه ای ساختمان مدارس وساختمان های دیگر تا سه طبقه با سطح عملکرد ایمنیجانی دارای اسکلت و میانقاب را ارائه می کند. در این نسخه علاوه بر تبیین موارد مبهم در زمینه میانقاب ها در دستورالعمل های مشابه از جمله نشریه ۳۶۰، فرمول های جدیدی برای برآورد سختی و مقاومت میانقاب های تقویت شده با بتن (شاتکریت) و همچنین برخی میانقاب های نسل جدید ارائه شده و اثر عواملی چون میزان گیرداری اتصال قاب و وجود بازشو در میانقاب در نظر گرفته شده است.
